MABASI YA KISASA: NJIA YA MAENDELEO ISIYOPASWA KUHARIBIWA

Na Victor Bariety;

 

Katika historia ya taifa lolote, usafiri ni damu inayoendesha uchumi wake. Tanzania pia imepitia changamoto nyingi kabla ya kuanzishwa kwa mabasi ya kisasa yaendayo haraka (Bus Rapid Transit – BRT). Safari hii ni simulizi halisi ya jinsi usafiri unavyoweza kuamua maendeleo ya taifa, heshima ya miji, na urahisi wa maisha ya kila siku.

 

Kabla ya Mabasi ya Kisasa: Foleni, Hasara na Usumbufu.Miaka mingi nyuma, hali ya usafiri jijini Dar es Salaam ilikuwa balaa. Wafanyakazi walilazimika kuamka saa kumi alfajiri ili kukimbizana na daladala zisizo na ratiba. Foleni za barabarani zilichukua masaa mawili hadi matatu ya kila safari, na kuathiri tija ya wafanyakazi.

 

[Benki ya Dunia, Transport and Urban Development Report, 2010] ilionyesha Dar es Salaam ilikuwa miongoni mwa miji yenye msongamano mkubwa zaidi Afrika Mashariki, huku watu zaidi ya milioni 4 wakipoteza wastani wa masaa 3 kila siku kwenye barabara.

Usalama ulikuwa mdogo: ajali za daladala na mabasi madogo madogo ziliua na kulemaza mamia ya wananchi kila mwaka. Upandaji holela wa nauli, msongamano ndani ya magari, na ukosefu wa heshima kwa abiria viligeuza safari kuwa adhabu badala ya neema.

Alen Mwaipaja, mkazi wa Mbezi, anasema: “Sasa naweza kufika kazini kwa dakika 40 tu, hapo kabla nilikuwa nakosa muda wa familia.”

Kuibuka kwa Mabasi ya Kisasa: Ufunguo wa Mabadiliko

Uamuzi wa kuanzisha mfumo wa BRT ulikuwa kioo cha ujasiri wa serikali na dira ya maendeleo. Hatua hii ilianza rasmi mwaka 2016, ikilenga kupunguza foleni na kuboresha usalama wa abiria.

Faida ni za kuonekana kwa macho: Kupungua kwa muda wa safari: Safari ya Kimara – Kivukoni iliyochukua masaa 2–3, sasa inachukua wastani wa dakika 30–40.

Kuongezeka kwa tija kazini: Wafanyakazi wanatumia muda zaidi ofisini badala ya kwenye foleni. Usalama wa abiria: Mabasi yanafuata ratiba, madereva wanasoma mafunzo ya kitaalamu, na ajali zimepungua.

Heshima kwa abiria: Hakuna tena msongamano wa kusukumana na upandaji holela wa nauli; mfumo wa kielektroniki umeondoa unyanyasaji.

Fursa za kiuchumi: Zaidi ya ajira 2,000 zimezalishwa kupitia madereva, wahudumu, wahasibu na watunza miundombinu.

Naomi Chisunga, mama wa watoto watatu, anasema: “Mabasi haya yamenirahisishia maisha, nauli ni nzuri na safari ni salama.”

Hasara za Wananchi Kuharibu Usafiri Huu

Hata hivyo, changamoto kubwa ni baadhi ya wananchi kuharibu mfumo huu wa thamani. Uharibifu wa kioo cha basi, kukata viti, wizi wa vifaa, na uharibifu wa vituo ni doa kubwa.

Athari zake ni nzito:

Kodi za wananchi hupotea: Kila kioo au kiti kinapoharibiwa, gharama za matengenezo hutoka kwenye fedha ambazo zingeweza kujenga shule au hospitali.

Huduma hupungua ubora: Mabasi yanapokuwa matengenezo, abiria hukosa usafiri na kurudi kwenye mateso ya foleni.

Kuchelewesha upanuzi wa mradi: Serikali inapoteza mapato ambayo yangewezesha kuanzisha njia mpya haraka.

[UDART, Annual Traffic Report, 2023] ilionyesha zaidi ya milioni 500 zilitumika katika mwaka mmoja pekee kurekebisha uharibifu wa makusudi uliofanywa na abiria wasio waaminifu.

Faida za Mabadiliko Chini ya Uongozi wa Rais

Msukumo wa mabadiliko haya umechochewa zaidi na maamuzi ya Rais Samia Suluhu Hassan:

Upanuzi wa njia mpya za mabasi: Mpango wa awamu ya pili na tatu unaendelea ili kufikia maeneo zaidi ya jiji.

Uwazi wa uendeshaji: Mfumo wa kielektroniki wa tiketi na mapato umepunguza mianya ya wizi na kuongeza uaminifu wa kifedha.

Dira ya taifa ya usafiri: BRT imeunganishwa kwenye mpango wa jumla wa miundombinu unaohusisha reli ya kisasa (SGR), barabara kuu, na viwanja vya ndege – mtandao unaobeba ndoto ya Tanzania kuwa kitovu cha biashara Afrika Mashariki.

Katika kuthibitisha dhamira ya Serikali, Waziri Mkuu Kassim Majaliwa amenukuliwa akisema:

 “Serikali imeamua kuongeza mabasi 60 mapya kwenye njia ya Kimara hadi Kivukoni ili kuondoa kero ya usafiri. Hii inaleta jumla ya mabasi 90 yanayofanya kazi, hatua ambayo kwa kiasi kikubwa itapunguza msongamano na kurahisisha huduma kwa wananchi. Pia, tumeagiza matumizi ya kadi za kielektroniki badala ya fedha taslimu ili kudhibiti upotevu wa mapato na kuongeza ufanisi.”

Kauli hii ni kielelezo cha dhamira ya serikali kuona usafiri huu unakuwa suluhisho la kudumu kwa wananchi wa Dar es Salaam na mfano wa kuigwa na miji mingine nchini.

Hitimisho: Mabasi ni Mali Yetu, Tuyalinde

Mabadiliko haya hayaji kwa maneno tu, bali kwa vitendo. Pale wananchi wanaposhirikiana na viongozi wao, maendeleo yanakuwa ya kweli, thabiti, na endelevu. Mabasi ya kisasa si gari tu – ni daraja la maendeleo, mfumo wa heshima kwa raia, na alama ya nchi inayopiga hatua ya kiuchumi na kijamii.

[BRT Authority Tanzania, System Performance Report, 2024] inaonyesha kiwango cha ridhaa ya abiria kimeongezeka hadi 92%, jambo linalothibitisha mabasi haya ni mali ya taifa.

Imeandaliwa na Victor Bariety – 0757 856 284